Państwowy Instytut Wydawniczy

Jeśli wszystkie książki Magda Szabó mają klimat i jakość Zamkniętych drzwi, to ja je przeczytam. To tak słowem wstępu, który pokazuje emocje mojej opinii.

Od dawna myślałam o twórczości węgierskiej pisarki. Wiele bliskich mi czytelników i czytelniczek rozpływało się nad jej powieściami, dlatego wiedziałam, że wcześniej czy później po nie sięgnę. Jako że nie ma wydawniczych wznowień Szabó, zapolowałam na stare wydanie Zamkniętych drzwi. Trafił mi się KIK, czyli serię Państwowego Instytutu Wydawniczego – okładkę i strony tytułowe zaprojektowała Maria Ihnatowicz.

Jako dygresję i à propos starych książkowych wydań, polecę Wam niezwykłą antologię – Wy-Twórcy książek. Historia społeczności wydawniczej w czasach PRL-u pod redakcją Jacka Mrowczyka.

Kilka słów o fabule

Zamknięte drzwi to proza niezwykła. Dawno nie miałam okazji obcować z tak nietuzinkową kobiecą bohaterką, jaką jest Emerenc. To straszą pani, która ma swój światopogląd, niepoddający się wpływom, namowom, czy jakiejkolwiek manipulacji. Światopogląd i postawę życiową, którą ukształtowało trudne dzieciństwo, przeżycia i zebrany bagaż doświadczeń. Bezkompromisowa dla ludzi i ogromnym sercem do zwierząt. Nikt nie może jej wejść na głowę i decydować o jej życiu. Sama wybiera sobie osoby, z którymi będzie przebywała. Żyje sama w domu, do którego nikt z ludzi nie ma wstępu. Jeśli jest potrzebna, to pomaga, ale na własnych warunkach i zasadach. Jest tytanem pracy, z której korzystają szukający pomocy domowej, gosposi. Trafia do domu pani pisarki. Współpraca pomiędzy kobietami, ich relacja staną się tematem, o którym można napisać książkę.

Kilka słów o wrażeniach

Zamknięte drzwi to historia o trudnej przyjaźni, próbie wzajemnego zrozumienia, odkrywania drugiego człowieka, nie naruszając jego granic i postawionych barier. To opowieść o poświęceniu, życiowych priorytetach, uważności na ludzki los. To w końcu świadectwo miłości zwierząt do człowieka oraz szacunku człowieka do zwierząt.

Magda Szabó zabiera czytelnika w niezwykłą podróż, w odmęty i tajemnice ludzkiej psychiki, gdzie wzajemne zrozumienie poddawane jest ciężkiej próbie. Stawia pytania o granice ingerencji w życie drugiego człowieka i podejmowanie za niego decyzji. Pokazuje, jak cienka granica jest pomiędzy bliskością a oddaleniem. Wspaniałe postaci, bohaterki, klimat powieści, której akcja rozgrywa się powojennym Budapeszcie. Jestem zachwycona!

Tytuł: Zamknięte drzwi
Autor: Magda Szabó
Państwowy Instytut Wydawniczy
Przekład: Katarzyna Pisarska
Forma książki: papierowa, niedostępna w formie e-booka
Gatunek: literatura piękna
Seria: KIK

Odkrywanie nowych głosów w polskiej (i nie tylko) literaturze jest niezwykle przyjemne, a wręcz fascynujące. To oczekiwanie na poznanie stylu pisarza, operowania słowem, będące sposobem wyrażania siebie, powodują ekscytację. Najlepiej, gdy ten stan trwa do ostatniej strony czytanego dzieła.

Po Klekot tysięcy patyków sięgnęłam z wielką ciekawością, która nie została zaspokojona po pierwszych akapitach i rozdziałach. Ona pulsowała do ostatniej strony. Jarosław Maślanek napisał autofikcję, napisał o małej miejscowości, napisał o matce, napisał o synu. Przywołał wydarzenia z przeszłości, wskrzesił wspomnienia z rodzinnego domu, podwórkowych zabaw, młodości, odkurzył czas podejmowania ważnych, życiowych decyzji. Czy tego już nie grali? Oczywiście, że grali, ale autor potrafił nadać swojej opowieści inną, nietuzinkową formę, pięknie bawiąc się słowem i narracją. Napisał powieść, w której można doszukiwać się elementów reportażu, pamiętnika, poezji.

Ten utwór o wielu twarzach doskonale się broni, wprawiając czytelnika w całe spektrum emocji i wrażeń.

Bohater powieści wraca w rodzinne strony, do Pionek, w których działała fabryka prochu i materiałów wybuchowych. Chodzi śladami przeszłości, wyłuskując z pamięci swoje przeżycia, równocześnie czerpiąc z pamięci poprzednich pokoleń. Filtruje bibliotekę wspomnień oraz nadaje jej nowy smak.

Po śmierci bliskiej osoby wszystko robi się po raz pierwszy – ulubioną potrawę spożywa się po raz pierwszy, rutynowy spacer odbywa się pierwszy raz, kultowy film, który widziało się setki razy, ogląda się po raz pierwszy; z dnia na dzień pierwszy raz ubywa.

Klekot tysięcy patyków to powieść o podjętych działaniach, czynach, które wpłynęły na życie bohaterów. Stawia pytania dotyczące idei pamięci i kolejnych, zamkniętych etapów życia. Pięknie wydana, okraszona zdjęciami, które są mocnymi punktami fabuły, z oryginalną graficzną formą narracji. Do zatapiania się w słowach, wzburzania własnych wspomnień, wędrowania pamięcią do przeszłości. Bardzo ciekawa, przemyślana, dojrzała.

Nie znałam dotychczas twórczości autora, ale po lekturze raduję się z tego spotkania. Spodobała mi się ta hybryda. Polecam ciekawym formy odbiegającej od głównego nurtu narracji. Z tych odważnych fikołków udało się stworzyć bardzo ciekawe literackie dzieło.

Tytuł: Klekot tysięcy patyków
Autor: Jarosław Maślanek
Państwowy Instytut Wydawniczy
Forma książki: papierowa, dostępna jako e-book
Gatunek: literatura piękna
Współpraca barterowa

Klęska urodzaju

Świat literatury, to świat bez granic, w którym możemy się pławić bez żadnego skrępowania, wybierając dla siebie to, na co w danej chwili mamy ochotę. Jeśli dodatkowo potrafimy czytać w języku oryginału, to już żadne bariery nie istnieją. Czytając tylko w ojczystym języku, cieszmy się i doceniajmy trud i pracę wydawców oraz tłumaczy, którzy otwierają nam bramy do światowej, nierzadko egzotycznej i jakże ciekawej prozy.

Ten ogrom tytułów, po które możemy sięgnąć, jest szansą na wspaniałą lekturę, ale również pułapką. Pułapką niewiedzy, że jest powieść, doskonała, która przejdzie nam koło nosa, bo po prostu zginie w gąszczu innych tytułów. I w tym momencie na pomoc przychodzą nam bratnie, czytelnicze dusze, biorące na tapet na przykład literaturę azjatycką i rozpływające się nad twórczością chińskiego pisarza Yana Lianke.

Krótko o fabule i narracji

„Sen wioski Ding” to historia chińskiego miasteczka, zdziesiątkowanego przez AIDS. Jego mieszkańcy, zmuszeni przez biedę do sprzedawania własnego osocza, trawieni gorączką i owrzodzeniami, potulnie żegnali się ze światem. Bez buntu, spokojnie porządkując ziemski żywot, stosowali się do zasad i wytycznych narzuconych im przez władze i przedstawicieli lokalnej społeczności. Stanowili grupę ludzi ufających w mądrość i rozsądek zwierzchników. A przez to byli bardzo łatwo sterowalni i tworzyli doskonałe poletko do ćwiczenia na nim nowych pomysłów rządzących.

Narratorem powieści jest nieżyjący chłopiec. Jego oczami oraz oczami dziadka widzimy wszystkie przemiany jakie zachodziły w wiosce Ding i jej mieszkańcach. Do czego tak naprawdę dążyli? Jakie ostatnie zadania przed śmiercią chcieli zrealizować? Komu zaufali i jak ułożył się układ sił w wiosce?

Kilka słów o wrażeniach

Powieść Yana Lianke jest wyjątkowa. Nie wiem, czy to dzięki stylowi autora (nie znam innych jego powieści, więc nie mam porównania), czy stworzonemu mikroklimatowi wioski, w której ściera się bardzo dużo ludzkich dramatów. To co najbardziej mnie urzekło, to głębia historii i wielowątkowość poruszanych tematów. Autor nie daje na tacy wszystkich odpowiedzi na rodzące się pytania i nie mówi wprost o człowieczeństwie. To czytelnik sam może odczytać to wszystko, co autor przykrył pod warstwą dialogów i zachowania mieszkańców wioski Ding. Poza tym w „Śnie wioski Ding” uważny odbiorca odkryje mnóstwo prawd i narzędzi, którymi można zniewolić społeczeństwo i wpłynąć na jego zachowanie. To zawierzenie czytelnikowi w jego umiejętność czytania między wierszami bardzo przypadło mi do gustu.

„Sen wioski Ding” to powieść o ludziach i ich postawie w obliczu zagrożenia, biedy, wiary w jedyny i niepodważalny autorytet. Naprawdę świetna!

Tytuł: "Sen wioski Ding"
Autor: Yan Lianke
Państwowy Instytut Wydawniczy
Tłumaczył: Joanna Krenz
Forma książki: e-book
Gatunek: literatura piękna

Trudne początki

Przyznaję, że początki z powieścią „Lalka i Marks” autorstwa Maryam Madjidi, francuskiej pisarki irańskiego pochodzenia, nie były udane. Ten niefortunny start biorę na siebie, gdyż nie wczytałam się w linijki tekstu i potraktowałam je zbyt powierzchownie. Przez to tekst nie zagnieździł się we mnie i miałam poczucie, że stoję gdzieś obok tej historii. A lektura ten wyjątkowej książki wymaga skupienia i uważności. Jeśli jej to podarujemy, to odwdzięczy się nam pięknem literackich metafor, poetyckim językiem oraz czułym potraktowaniem tematu odnajdywania tożsamości i swojego miejsca na ziemi.

Chciałabym spędzić życie, zbierając historie. Pięknie historie. Wkładałabym je do torby i zabierała ze sobą. A potem, w odpowiednim momencie, ofiarowywałabym je uważnym uszom, aby zobaczyć, jak w spojrzeniach słuchających rodzi się magia.

Fakt, że „Lalka i Marks” jest powieścią autobiograficzną, będącą lustrem odbijającym przeżycia jej autorki sprawia, że drogę, którą przebyła odczuwamy mocniej i prawdziwiej.

Kilka słów o narracji i fabule

Narracja powieści nie jest oczywista i prosto skrojona. Bardzo często towarzyszy jej finezja i mało spotykane, literackie rozwiązania. Uważne odczytywanie kompasu życia autorki daje czytelnikowi poczucie bliskości i możliwość przeżywania jej kolei losu.

Maryam Madjidi wspomina i opisuje swoją drogę i jej rodziny od momentu urodzenia w Islamskiej Republice Iranu, do miejsca, w którym chciałaby żyć i zestarzeć się. W tej podróży co rusz potyka się o trudne wybory i stacza wiele potyczek będących pochodną jej narodowości, pochodzenia, religii czy języka. Czyli tak naprawdę wszystkiego, co niesie ze sobą na barkach obcokrajowiec, imigrant, wygnaniec.

Dziwnie muszą wyglądać ta matka z córką, nieruchome pośród całego tego poruszenia, dwie figury na ławce, trochę patetyczne, każda w szponach swoich lęków. Wykluczają się z życia społecznego, choć tak łapczywie je chłoną.

Kilka słów o wrażeniach

„Lalka i Marks” nie jest powieścią radosną. Jest melancholijna, nostalgiczna, bardzo szczera i piękna. Myślę, że niejeden z nas chciałby posiąść sztukę wyrażania na papierze swoich myśli, aby móc w tak niezapomniany i wyjątkowy sposób opowiedzieć swoją historię. Ona nie musi być burzliwa, jak ta, którą doświadczyła Maryam Madjidi. Każda historia kunsztownie ubrana w słowa, staje się wyjątkowym świadectwem.

Chciałabym pozbierać strzępy twoich marzeń, ocalić je, nawlec jak perły na girlandę własnych słów i przyczepić ją i wierzchołka drzewa, żeby była w ruchu i wciąż żyła.

Obudzić cię. Ocucić. Uwyraźnić twoje rysy, uróżowić policzki, usta, wstrzyknąć ci życie, żebyś śpiewała, śmiała się, krzyczała, ale nic z tego, rozpuszczałaś się po cichu w wyimaginowanej toni.

W momencie, kiedy zaczęłam po raz drugi czytać „Lalkę i Marksa”, otworzyły się przede mną ścieżki, których wcześniej nie dostrzegłam, a które zbudowały sentymentalny kolaż wspomnień. Bardzo zachęcam do sięgnięcia po tę książkę (autorka otrzymała za nią w 2017 roku prestiżową nagrodę Goncourtów w kategorii „Pierwsza powieść”), bo to nie jest tylko piękna opowieść napisana wysublimowanym stylem, który warto smakować, ale również bardzo ważny głos historii kobiety, która dokonała wyboru ojczyzny.

Wiesz, co to znaczy nigdzie nie być u siebie? We Francji słyszę, że jestem Iranką, W Iranie – że Francuzką. Chcesz te moje dwie kultury? Proszę bardzo, pożyj sobie z nimi trochę, a potem mi powiesz, czy to jest „wspaniałe bogactwo”, czy nie.

PS Gdybym miała wydanie papierowe, to miałoby ono mnóstwo znaczników z pięknymi cytatami.

Tytuł: "Lalka i Marks"
Autor: Maryam Madjidi
Państwowy Instytut Wydawniczy
Tłumaczył: Magdalena Pluta
Forma książki: e-book
Gatunek: literatura piękna

Otworzyłam notatnik żeby przelać na papier myśli zalegające w głowie po przeczytaniu tej niewielkich rozmiarów książki i … nie było łatwo. W „Alfredzie i Ginewrze” Jamesa Schuylera nie ma wyróżniającej się akcji, fabuły, która prowadziłaby czytelnika od jednego punktu historii, do następnego, a w końcu do finału. W takim razie co w niej jest takiego, co sprawia, że jestem usatysfakcjonowana? Język powieści, bohaterowie oraz to, co sobą reprezentują i co przekłada się na obraz całości.

Alfred i Ginewra to rodzeństwo i para dzieciaków, która na podobieństwo swoich rówieśników toczy nieustające słowne utarczki i wojenki. To co je wyróżnia to inteligencja, rezolutność i nieograniczona wyobraźnia. Potrafią tworzyć cudne historie, obsadzając się w głównych rolach. Kiedy nie zachowują się dziecinnie, naśladują zachowania dorosłych, zapożyczając wzorce z otoczenia.

Na pierwszy rzut oka, powieść ta wydaje się być lekką historyjką sprawiającą, że czytelnik się uśmiechnie i zrelaksuje. Jednak pod wierzchnią warstwą poprawności, ładu i gry słownej, kryje się bardziej skomplikowany świat młodych ludzi. Wcale nie taki bajkowy i uładzony.

James Schuyler bawi się językiem i formą wyrazu. Pod płaszczykiem wesołości, ukrywa bardziej gorzką rzeczywistość. Bardzo lubię i cenię, gdy autor zaskakuje, daje coś innego, nietuzinkowego, czy to w warstwie językowej, czy fabularnej. Amerykańskiemu pisarzowi wyszło to naprawdę ciekawie. Poeta Kenneth Koch, w swojej recenzji „Alfreda i Ginewry” napisał: „To proza, która jest taka, jaka powinna być poezja, świeża, zaskakująca, giętka, klarowna – radosna i ekscytująca przede wszystkim za sprawą języka”. I taka własnie powieść Jamesa Schuylera jest. Świetna!

PS James Marcus Schuyler był głównym amerykańskim poetą końca XX w. oraz laureatem Nagrody Pulitzera w dziedzinie poezji. Był centralną postacią Szkoły Nowojorskiej (była to nieformalna grupa poetycka, którą fascynowała rzeczywistość, potoczność), co wiąże go z innymi przedstawicielami tego nurtu w poezji, takimi jak John Ashbery, Frank O’Hara, Kenneth Koch i Barbara Guest.

Tytuł: „Alfred i Ginewra”
Autor: James Schuyler
Państwowy Instytut Wydawniczy
Tłumaczył: Marcin Szuster
Forma książki: e-book
Gatunek: literatura piękna