Wydawnictwo Agora SA

Literatura non-fiction to złoto

Stwierdzam, że mam fenomenalny miesiąc, jeśli chodzi o dobór powieści z gatunku literatura faktu/reportaż/non-fiction, czyli historii, które napisało życie. Jedną z powieści, która wpasowała się w ten trend jest „Żółty Dom. Wspomnienia” Sarah M. Broom.  Książka amerykańskiej pisarki jest literackim debiutem, za który otrzymała w 2019 roku National Book Award w kategorii non-fiction.

Kilka słów o fabule

„Żółty Dom” jest ubranymi w kostium troski wspomnieniami tworzącymi obraz afroamerykańskiej rodziny mieszkającej w jednej z dzielnic Nowego Orleanu. Sarah Monique Broom swojej historii nie ogranicza tylko do przywołania własnej przeszłości, ale również portretuje dzieje wielodzietnej rodziny na przestrzeni blisko stu lat.

Sarah jest najmłodszym dzieckiem Ivory Mae Broom, która w 1961 roku stała się właścicielką domu we wschodniej części Nowego Orleanu na Wilson Avenue 4121. Wychowała dwanaścioro dzieci.

Będąc najmłodszym dzieckiem w rodzinie, w której istnieje jedenaście starszych punktów widzenia, jedenaście odmiennych od siebie okrzyków bojowych, jedenaście domagających się uwagi głosów – wszystkie warianty wspólnej historii – wykształcenie własnego punktu widzenia, okrzyku bojowego i głosu staje się kwestią przetrwania. W tym scenariuszu nie może być mowy o neutralnym gruncie.

Dom, który był nie tylko chlubą dla posiadaczy, lecz także źródłem wstydu, w 2005 roku został dotkliwie doświadczony przez Huragan Katrina. Rodzina bez domu, bez stworzonego przez siebie świata, została zmuszona do poszukiwania miejsca do życia w innych częściach kraju.

Kilka słów o wrażeniach

Sarah M. Broom opowiada historię swojej rodziny w sposób bardzo wyważony. Spokojna narracja i czułe podejście do tematu sprawiają, że książkę czyta się niespiesznie, delektując się treścią i skupiając się na drobiazgach codzienności.

Jesteśmy właścicielami rzeczy, które do nas należą, bez względu na to, czy się do nich przyznajemy, czy nie. Można by powiedzieć, że gdy dom runął, coś się we mnie otworzyło. Jak powiedziała znajoma inżynierka, szczeliny pozwalają rozładować od wewnątrz ciśnienie i nacisk. Domy stanowią naszą podporę, podtrzymują nas. Bez tego fizycznego wsparcia stajemy się domem, który sam musi się podtrzymywać. Teraz sama byłam domem.

„Żółty Dom” to nie tylko historia rodziny. To również portret miasta, ze wszystkimi zaletami, wadami i ciemnymi zaułkami. To gdzie mieszkałeś, w jakiej dzielnicy, do jakiej szkoły chodziłeś, określało człowieka i stygmatyzowało. Sarah M. Broom opisuje Nowy Orlean nie tylko oczami mieszkanki, także dziennikarki i pracowniczki ratusza odpowiedzialnej za pisanie „dzienników” burmistrza.

Książka została napisana emocjami i zszyta szczerymi wyznaniami. To nie jest pamiętnik niewprawnej w sztuce pisarskiej autorki. To jest bardzo dojrzała opowieść doskonałej obserwatorki, która uchwyciła detale różnych obszarów życia. Świetna autobiografia, będąca również powieścią o rodzinnych korzeniach i więzach oraz tożsamości. Polecam!

Ilekroć ktoś spytał mnie, skąd pochodzę, a ja mówiłam, że z Nowego Orleanu, pojawiało się kolejne pytanie: „Byłaś tam wtedy?”. „Nie”, odpowiadałam zawsze. „Ale moja rodzina tam wtedy była”. Zaczęłam odbierać tę nieobecność, to, że nie było mnie w Nowym Orleanie podczas huraganu – na subtelnej emocjonalnej częstotliwości – jako porażkę, teraz to widzę.

Nie używam już słowa „dom”, bo nie czułam, żebym go miała. Jak mogłam wiedzieć, co ono oznacza? Dom się rozpadł, ja się rozpadłam.

Tytuł: "Żółty Dom. Wspomnienia" 
Autor: Sarah M. Broom
Wydawnictwo Agora
Tłumaczył: Łukasz Błaszczyk
Forma książki: papierowa, dostępna w formie e-booka i audiobooka; czyta Aleksandra Popławska
Gatunek: literatura faktu

Tytuł i podtytuł książki mówią niemal wszystko. Książka Élizabeth Revol jest zapisem tragedii jaka wydarzyła się w styczniu 2018 roku, po zdobyciu przez francuską himalaistkę oraz Tomka „Czapkinsa” Mackiewicza szczytu Nanga Parbat. Wyszli na ośmiotysięcznik w swoim stylu, bez rozgłosu, licząc na siebie i swoje siły. Jedno z nich zostało w lodowej szczelinie na zawsze. Élizabeth Revol walczyła o swojego partnera wspinaczkowego do ostatniej minuty, jednak Naga Góra miała inny zamysł. 

Historia Élizabeth Revol nie podlega ocenie. Jedynie co możemy, to z zapartym tchem i mocno bijącym sercem słuchać o przeżyciach i piekle jaki himalaistka przeżyła w górach. „Przeżyć. Moja tragedia na Nanga Parbat” jest świadectwem człowieka, który robi to co najbardziej kocha, od czego jest uzależniony i co wypełnia go niczym życiodajny tlen.

W książce tej nie znajdziemy historii życia alpinistki, a jedynie wzmianki. Próżno również doszukiwać się zdjęć z licznych wypraw. Autorka skupiła się na jednym – wiernym odtworzeniu, minuta po minucie, zdobycia szczytu i dramatycznej walki o życie partnera i powodzenie wyprawy. Ilość decyzji jakie musiała podjąć, wysiłku fizycznego jaki musiała włożyć, przyprawia o zawrót głowy. Kobieta mocarz! Pozostaję w podziwie i darzę wielkim szacunkiem tego człowieka pełnego pasji, dążącego do realizacji marzeń zgodnie z sobą i ze swoimi wartościami. Mam nadzieję, że wielokrotnie usłyszymy o jej wyprawach na dach świata.

Wciąż wracam do tego, co przeżyłam tam z nim – a potem już bez niego. Kiedy jestem sama przychodzą mi do głowy jednocześnie tysiące słów, widzę tysiące niuansów. Może potęga słów złagodzi ból… Cały czas myślę o nim; o tym, jak żył, o jego filozofii, jego sztuce życia, jego miłości do Nangi.

Książka Élizabeth Revol jest doskonałym uzupełnieniem książki Dominika Szczepańskiego „Czapkins. Historia Tomka Mackiewicza” (opinię o książce znajdziecie na blogu klikając na tytuł). Serdecznie polecam obydwa audiobooki. Nie można się oderwać od słuchania!

Tytuł: „Przeżyć. Moja tragedia na Nanga Parbat”
Autor: Élizabeth Revol
Wydawnictwo Agora, Audioteka
Tłumaczył: Anastazja Dwulit
Forma książki: audiobook, czyta Paulina Holtz
Gatunek: literatura faktu

Książki czytamy żeby zaspokoić jakąś zachciankę. Gdy chcemy się pośmiać sięgamy po komedie, gdy poczuć dreszcz strachu, po horror i literaturę grozy. Hedonistyczna natura człowieka czuje się wtedy zaspokojona. Ale są jeszcze takie książki, dzięki którym dowiadujemy się nowych rzeczy, czy też odświeżamy wiadomości, które kiedyś posiedliśmy. Taką rolę odgrywają w głównej mierze reportaże oraz literatura faktu. Ich esencją jest (winna być) prawda oparta na rzetelnie zebranych danych, wynikach badań, literaturze fachowej, źródłach naukowych, czy też informacjach uzyskanych z „pierwszej ręki”, czyli od świadków zdarzenia.

Po „Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota” sięgnęłam na fali powieści o Żydach („Stramer” Mikołaja Łozińskiego oraz „Fałszerze pieprzu. Historia rodzinna” Moniki Sznajderman), które rozbudziły we mnie chęć dalszego obcowania z żydowskim światem. Przeczytałam, a moja głowa „eksplodowała”.

Wiecie czym są płuczki? „To doły wykopywane w okolicy byłego obozu zagłady w Sobiborze, na bagnach. W tych dołach okoliczni mieszkańcy i przejezdni przepłukiwali ludzkie kości”. I o tym jest właśnie reportaż Pawła Piotra Reszki. O ludziach, którzy przeszukiwali ziemie dawnych obozów zagłady, aby znaleźć złoto, pieniądze i inne kosztowności, które zostały po wymordowanych Żydach.

To kopanie, to i tak nie pomogło ani nie zaszkodziło temu umarłemu. Nic złego nikt nie robił. To, com tam znalazł, to by i tak przepadło. Chociaż Żydzi też byli ludźmi.

Nie, w niedzielę raczej nie kopali, ot tak ktoś może poszedł sobie spacerkiem i jeszcze nogą gdzieś tam coś ruszył. Każdy był bogobojny, wierzący i uważał, że w niedzielę nie należy pracować.

Żona: – Czy chodzenie tam to był grzech? Jak one już były martwe, a tu bida była, to nie jest grzech. Tak se myślę. A pan myśli, że to był grzech rąbać te ciała, szukać tam grosza jakiegoś?

Ja: – To ludzie byli.

Ona: – Ale nieżywe.

Reportaż Pawła Piotra Reszki to bardzo mocna lektura, żadne fikcyjne bajdurzenie, które nie pobije emocjonalnie książek opartych na faktach. Ten reportaż jest kluczem do zamkniętej świadomości, który po raz kolejny uzmysławia do czego zdolny jest człowiek. O okrucieństwie można przeczytać wiele książek, ale w reportażu Pawła Piotra Reszki mamy namacalny dowód, że ludzkie pojmowanie człowieczeństwa ma niejedną twarz.

Wstrząsająca i bardzo dobra książka!

Tytuł: „Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota”
Autor: Paweł Piotr Reszka
Wydawnictwo Agora
Forma książki: ebook
Gatunek: literatura faktu, reportaż