Wydawnictwo Literackie

W moim odczuciu proza Georgiego Gospodinowa płynie podobnym nurtem do twórczości Siergieja Lebiediewa. Podobna wrażliwość pisarzy oraz umiejętność patrzenia szerzej i w stylu, który potrafi zachwycić. Dzieła tych pisarzy nie są łatwe i oczywiste w odbiorze. Wymagają uwagi i skupienia, ale odwdzięczają się emocjonalnym odczuciem i poczuciem obcowania z wyjątkową literaturą.

Przyznaję jednak, że narracja bułgarskiego autora celniej do mnie trafia i jest bliższa czytelniczemu sercu.

Schron przeciwczasowy to kolejna po Fizyce smutku powieść pisarza, która ukazała się na polskim rynku wydawniczym. Od samego początku wymaga ciszy i spokoju, by czytelnik mógł w pełni dostrzec niuanse opisanej historii.

Myślę, że każdy z nas inaczej widzi swoją starość, kres swoich dni. Ma inne marzenia o tym, jak idealnie byłoby pożegnać się ze światem. Bohater powieści znajduje remedium na lęki osób chorych na Alzheimera. Jest nim miejsce w klinice, gdzie osoba chora może otoczyć się wspomnieniami i przedmiotami z najszczęśliwszego okresu swojego życia. Cudna perspektywa, nieprawdaż?

[…] pewnego dnia, już niebawem, wiele osób zdecyduje się osiąść w przeszłości, „stracić” pamięć z własnej woli. Nadciąga czas, kiedy coraz więcej z nich zechce skryć się w jaskini przeszłości, zawrócić. Nie dla przyjemności, nadmieńmy. Musimy być gotowi ze schronami przeciwbombowymi przeszłości. Nazwijmy je, jeśli chcesz, schronami przeciwczasowymi.

Czyż nie jest to wspaniały pomysł, żeby żyć wśród tego, co najmilsze, dobrze znane i bezpieczne? Taka przystań niesie za sobą tylko spokój i spełnienie, a sam wynalazek przyciąga jak magnes. A może wybierzmy sobie idealny i pożądany przez większość schron przeciwczasowy?*

Kilka słów o wrażeniach

Podziwiam pomysł na fabułę, jego realizację i wyjątkowe żonglowanie słowem. Georgi Gospodinow potrafi zainteresować treścią, jak i porwać w doskonały stylistyczny taniec.

Jeśli istnieje jakaś europejska geografia wieku, to wygląda następująco. Paryż, Berlin i Amsterdam — na młodość: z całą swoją niesfornością, zapachem jointa, piciem piwa w Mauerpark i turlaniem się w trawie, pchlimi targami w niedzielę, frywolnością seksu… Potem nadchodzi dojrzałość Wiednia albo Brukseli. […] Dobrze, dla tych, którzy jeszcze nie chcą się starzeć — Rzym, Barcelona, Madryt… […] Do późnej młodości dodałbym jeszcze Nowy Jork, tak uznaję go za europejskie miasto, w wyniku zbiegu okoliczności rzucone za ocean. Zurych jest miastem do starzenia się.

Bułgarski pisarz otwiera oczy, pokazuje inną perspektywę, odważnie stawia tezy na temat remedium na ból i problemy teraźniejszości. Poza tym przywołuje dzieła innych pisarzy, zwinnie i bardzo płynnie poruszając się w światowym dorobku literatury.

Po przeczytaniu powieści mam wiele znaczników z genialnymi zdaniami. Oczywiście nie będę ich wszystkich cytowała, żeby nie odbierać czytelnikowi frajdy z ich odkrywania. Bardzo zachęcam do sięgnięcia po Schron przeciwczasowy zwłaszcza tym, którzy cenią sobie oryginalność, nietuzinkowość i nieskrępowaną wyobraźnię pisarza.

Przeszłość to nie tylko to, co ci się przydarzyło. Niekiedy jest tym, co sobie tylko wyobrażałeś.

*Jeśli jesteście ciekawi, jakie lata z przeszłości wybrało w powieści polskie społeczeństwo, to zapraszam do lektury.

Tytuł: Schron przeciwczasowy
Autor: Georgi Gospodinow
Wydawnictwo Literackie
Forma książki: papierowa, dostępna jako e-book
Gatunek: literatura piękna
Współpraca

Nie obca jest mi proza Anny Cieplak. Czytałam Lata powyżej zera, które były dla mnie zaskakujące i równocześnie świeże. Zdecydowałam się sięgnąć po Rozpływaj się, licząc na podobne wrażenia.

Jeszcze na wstępie warto dodać, że polska pisarka na co dzień pracuje z dziećmi i młodzieżą. To przenikanie i oddziaływanie młodzieńczego pulsu i fantazji są w prozie Anny Cieplak dostrzegalne i wyczuwalne.

Kilka słów o fabule

Rozpływaj się jest skokiem w toń życia czwórki młodych ludzi wychowanych w szarym bloku w Rudzie Śląskiej, w czterech ścianach, które były świadkami monochromatycznej codzienności. Robert i Janek są braćmi, którymi opiekowała się i wychowywała babcia. Robert miał Alinę, a Janek Marcelinę. Ich życie się wykoleiło. Marzenia i plany poskładały się jak domek z kart. Pomysły na lepszą przyszłość nie okazały się reżyserskim sukcesem. Coś, co kiedyś było jednością, teraz jest odległym wspomnieniem. Jednak wracają. Przybliżają się do siebie jak opiłki żelaza wabione przez magnes przeszłości. To oma (śląska babcia) jest katalizatorem ponownego spotkania i wybudzenia wspomnień.

Kilka słów o wrażeniach

Kilka dni temu pisałam o Niedostatku – powieści o zwyczajnym życiu. W Rozpływaj się również odbijamy się od codzienności. Jest ona o tyle bliższa i namacalna, bo polska. Z polskimi familokami, polską mentalnością i całym zapleczem społeczno-kulturowym. Czy dzięki temu ta powieść jest mi bliższa? I tak, i nie.

Z jednej strony miejsce akcji mocniej oddziałuje na moją wyobraźnię. Z drugiej, z przeżyciami głównych bohaterów mniej się utożsamiam.

Anna Cieplak ma cenną umiejętność obserwowania i z tych obserwacji tworzenia ciekawych historii. To, o czym pisze jest bardzo życiowe i nieoderwane od rzeczywistości. Myślę, że niejeden czytelnik przeżył cząstkę tego, co w Rozpływaj się rezonuję. I to jest wartością.

Kolejna wakacyjna lektura na poziomie? Jak najbardziej! Szarża psychologicznej analizy ludzkich zachowań wychodzi Annie Cieplak bardzo dobrze. Moje oczekiwania zostały zaspokojone.

Tytuł: Rozpływaj się
Autor: Anna Cieplak
Wydawnictwo Literackie
Forma książki: e-book
Gatunek: literatura piękna

To nie jest hurraoptymistyczny wpis. To jest wpis, którego nie chciałabym w takiej formie i z takim wydźwiękiem zamieszczać. Ale muszę, bo chcę żyć w zgodzie z własnymi odczuciami oraz być szczera w stosunku do czytelników bloga.

Te osoby, które poznały dwie poprzednie części litewskiej tetralogii (Silva Rerum, Silva Rerum II) i były zachwycone stylem oraz historią opisaną przez Kristinę Sabaliauskaitė, czekały na jej kolejną odsłonę z ogromną niecierpliwością. Tak jak ja. Rozpoczęłam lekturę z wielką ekscytacją i wręcz pewnością, że czekają mnie niesamowite chwile z rodziną Piotra Antoniego Narwojsza. Niestety wydarzenia opisane w Silva Rerum III nie okazały się pasjonujące i angażujące moją uwagę.

Warto podkreślić grubą kreską – nie zawiódł mnie styl autorki – długie zdania, które potrafią zachwycać oraz bardzo ciekawe tło historyczne powieści.

Kilka słów o fabule

Przenosimy się do Wielkiego Księstwa Litewskiego drugiej połowy XVIII wieku. Głównymi bohaterami tej części serii jest 37-letni Piotr Antoni Narwojsz, stolnik czernihowski, zarządca dóbr księcia Michała Kazimierza Radziwiłła, zwanego Rybeńką, syn Jana Izydora, wnuk Kazimierza. Mąż pobożnej Placydy Amelii, ojciec trójki dzieci, żyje spokojnie we dworku w Wilnie służąc swojemu zwierzchnikowi. Jedno z zadań, które musi wykonać spowite jest nimbem tajemnicy. Sekretna misja zmieni dotychczasowe życie Piotra Antoniego oraz jego rodziny. Zostanie poddany pokusom, zmierzy się z mrokami alchemii i zostanie rzucony w wir społecznego dialogu z Żydami.

Słowem podsumowania

Powieść litewskiej pisarki to wspaniałe źródło wiedzy historycznej ubranej w fikcyjne wydarzenia. Gdyby tylko koleiny życia w jakie wrzuciła autorka swoich bohaterów były ciekawiej, inaczej skrojone, to Silva Rerum III byłaby kolejną pasjonującą podróżą po państwie litewskim. Postać Piotra Antoniego Narwojsza nie wzbudziła mojej sympatii, nie potrafiłam skupić całej uwagi na toczących się wydarzeniach, a myśli uciekały i wirowały gdzieś obok.

Jeśli obawiacie się, że premiera poprzedniej części była tak dawno (2018 rok), że nie będziecie mogli płynnie wejść w jej narrację, to nie martwcie się. W tę historię wnika się gładko.

Czy sięgnę po Silva Rerum IV? O tak! Silva Rerum III nie jest zła, bez dwóch zdań, ale nie jest w mojej opinii porywająca. Miałam wielki apetyt i liczę na to, że czwarta część wynagrodzi mi ten powstały niedosyt.

Tytuł: Silva Rerum III 
Autor: Kristina Sabaliauskaitė
Wydawnictwo Literackie
Przekład: Kamil Pecela
Forma książki: papierowa, dostępna w formie e-booka
Gatunek: literatura piękna
Seria: Silva Rerum (3)

Twórczość Wioletty Grzegorzewskiej poznałam dzięki „Gugułom” oraz „Stancjom„. To były wyjątkowe spotkania, dlatego z zaciekawieniem sięgnęłam po najnowszą powieść autorki. Czytelniku, jeśli myślisz, że odnajdziesz w tej książce echa wymienionych historii, to możesz się zdziwić. „Dodatkowa dusza” jest inna, jest wyjątkowa.

Co odnajdziesz w powieści?

To historia zwykłej osoby, zwykłej rodziny, która traci wszystko. Zwykłego życia, w niezwyczajnej Warszawie w czasie drugiej wojny światowej. Autorka opisuje losy Juliana Brzezińskiego, żydowskiego inżyniera, który ucieka z pociągu jadącego do Treblinki i wraca do Warszawy, do kilkunastoletniego syna Marcina.

Julian szuka Marcina w mieście, które tętni lękiem jego mieszkańców, gdzie nikt nie wie co przyniesie każda kolejna godzina, nie mówić o kolejnym dniu. Gdzie ulicami chodzą anonimowi bohaterowie, pozornie zwyczajni ludzie, którzy walczą o Polskę, chociaż sami są dyskryminowani.

Dlaczego niezwykła?

Niezwykłość „Dodatkowej duszy” to jej świadectwo, to jej prawda. To pamięć o prawdziwych wydarzeniach i ludziach, którzy przeżyli. Wszystkie pomniejsze historie zostały nanizane na oś głównej narracji. Autorka mogła te niezwykłe przeżycia ojca i syna ubarwić, opakować w fikcję, ale tego nie zrobiła. Wioletta Grzegorzewska chce, aby czytelnik wsłuchiwał się w najcichsze głosy i kolekcjonował w pamięci każdy drobiazg i wspomnienie o tym, co było.

Dni się wydłużyły. Listki wybiły z pąków na przekór trwodze, która opanowała miasto. Zachmurzone niebo jak napęczniała od wilgoci juta wisiało nad miastem. Warszawa przeglądała się w kałużach, a Julian przeglądał się w Warszawie, w witrynach, w oknach tramwajów.

Czy potrafimy wyobrazić sobie czas wojny? To co przeżywali mieszkańcy okupowanych miast? Z pewnością nie. Dlatego Wioletta Grzegorzewska zadbała o detale, czy to w opisie przedmiotów, miasta, pomieszczeń, czy języka i gwary.

Mogłoby się zdawać, że w tej piwnicznej norze nie było już śladu po żydowskim krawcu. Okruszki po nim zostały zamiecione w pamięci, spadły w zapadki czasu, jak okruchy chamecu w ogień, ale kiedy się rozejrzał, spostrzegł na podłodze cekin, który zalśnił w świetle księżyca jakby chciał powiedzieć: „Ja widziałem, jak przyszli po nich w nocy, wysypali z drewnianej niciarki naparstki, igły, szpilki, czarne zatrzaski i błękitną miarkę”.

Wspaniałym dopełnieniem historii ojca i syna jest rozmowa Georginy Gryboś (autorki bloga Literacka Kavka) z Wiolettą Grzegorzewską, z której dowiadujemy się między innymi co skłoniło autorkę do napisania powieści, co zrobiło na niej największe wrażenie i nie dawało o sobie zapomnieć. W końcu, kto był cichym, drugim autorem powieści.

Zakończenie „Dodatkowej duszy” jest otwarte. Byłoby wspaniale, gdyby autorka mogła dopisać dalsze losy bohaterów.

PS Rozmowę Georginy z autorką można posłuchać na Spotify.

Tytuł: "Dodatkowa dusza"
Autor: Wioletta Grzegorzewska
Wydawnictwo Literackie
Forma książki: papierowa, dostępna w formie e-booka
Gatunek: literatura piękna

Jak trafiłam na „Rybaków”

Po raz kolejny zachwycam się tym, że dzięki poleceniom czytelników trafiam na świetną powieść. Gdybym nie zobaczyła „Rybaków” w mediach społecznościowych i nie przeczytała pochlebnych opinii (opinii, które mnie zainteresowały), to prawdopodobnie w ogóle nie wiedziałabym o istnieniu tej książki.

Warto już na wstępie napisać, że „Rybacy” nigeryjskiego pisarza znalazły się w ścisłym finale The Man Booker Prize for Fiction 2015 (w tym zestawieniu znalazło się również „Małe życie” Hanya Yanagihara).

Kilka słów o fabule

Akcja powieści rozgrywa się w małej nigeryjskiej miejscowości Akure, gdzie mieszka wielodzietna rodzina. Ojciec musiał wyjechać do pracy, a w domu została matka wraz z szóstką dzieci. Czwórka z nich, bracia Ikenna, Boja, Obembe i Benjamin wymykają się spod skrzydeł matki i poznają coraz odleglejsze i zakazane części miasta. Takim zakazanym owocem, którego nie powinni „smakować”, jest rzeka. Chłopcy, pomimo zakazów, łowią tam ryby. To właśnie nad rzeką pewnego dnia spotykają miejscowego szaleńca, którego wizja i prorocze słowa wtłoczą truciznę do krwioobiegu rodziny. Od tego momentu wszystko zmierza ku przepaści.

Kilka słów o wrażeniach

„Rybacy” wywarli na mnie ogromne wrażenie. Jest to powieść niezwykła dzięki swojej skromności i cichości. Czytając ją ma się wrażenie, że autor napisał zwyczajną historię, ciekawą, lekką i przyjemną. Jednak z czasem, w trakcie zagłębiania się w lekturę, czytelnik odkrywa coraz to nowe oblicze. Nie ma pojęcia, w którą stronę i w jakim kierunku podąży opowieść, i jakie obszary przed nim odkryje.

Nienawiść to pijawka:

Przysysa się do człowieka i karmi sokami jego duszy. Zmienia jego naturę, tocząc z niego spokój do ostatniej kropli. Wgryza się tak głęboko, że pasożyta można wyrwać tylko z kawałkiem ciała, a zabicie go jest zawsze aktem autoagresji.

Kilka słów o narracji

Historia rodziny opowiedziana jest z perspektywy Bena – najmłodszego z czterech rybaków. To on staje się narratorem przemian jakie zachodzą w chłopcach. To on mówi o ich marzeniach, obawach i lękach. Jego oczami widzimy Afrykę, nigeryjską wioskę i rodzinę.

Chciałbym, abyście zostali rybakami, którzy łowią marzenia i którzy nie spoczną, póki nie wyciągną największej ryby z rzeki. Chciałbym, abyście zostali molochami, groźnymi rybakami, których nic nie powstrzyma.

Słowem podsumowania

„Rybacy” to powieść, w której przeplatają się afrykańskie wierzenia, duch chrześcijaństwa i silne kontrasty kontynentu. To powieść o braterstwie, nieuchronności losu i wiary w przepowiednie.

Nie rozstawał się z tą swoją walizką pełną marzeń przez tyle lat, nie wiedząc nawet, że taszczy ze sobą same spady, dawno przegniłe mandarynki, z których nie będzie nigdy żadnego pożytku.

Powieść Chigozie Obioma ma świetny klimat, który wciąga czytelnika w coraz bardziej skomplikowane emocje związane ze spełniającym się przeznaczeniem i poczuciem nieodwracalności tego, co jest nam pisane. Świetny debiut!

Tytuł: "Rybacy"
Autor: Chigozie Obioma
Wydawnictwo Literackie
Przekład: Sebastian Musielak
Forma książki: e-book
Gatunek: literatura piękna

Z twórczością norweskiej pisarki Vigdis Hjorth spotkałam się przy okazji „Spadku„. Napisałam o tej powieści: „Mocna książka o rodzinnym tabu bez epatowania okrucieństwem, za to z elektryzującym sposobem narracji. Zostałam kupiona i polecam dalej”. Dlatego, mają w pamięci takie emocje,  nie wahałam się zbyt długo i sięgnęłam po „Song nauczycielki”.

Lotte Bøk jest kobietą w średnim wieku, cenionym pracownikiem naukowym, wykładowczynią w Wyższej Szkole Sztuk, matką i babcią. Lubi swoje życie, zarówno to prywatne, jak i zawodowe. Z pasją oddaje się nauczaniu i wprowadzaniu studentów w arkana historii teatru. Poproszona przez studenta innej uczelni o udział w filmie zaliczeniowym, wyraża zgodę. Od tego momentu kamera będzie jej towarzyszyła na wykładach, wyjazdach poza miasto oraz w domu. Wszystko w granicach rozsądku, chociaż niczego nie musi się wstydzić, nic nie potrzebuje ukryć. Ta osobliwa relacja Lotte ze studentem i jego kamerą oraz efekt ich pracy w postaci filmu, ujawni szokujące dla kobiety fakty i zburzy wewnętrzny spokój na długi czas.

W przeciwieństwie do „Spadku”, „Song nauczycielki” nie jest trudny narracyjnie, ale równie nieoczywisty. To co chce przekazać autorka jest podane w sposób zawoalowany, nietypowy i przez to ciekawy. Vigdis Hjorth, poprzez swoją prozę, zrzuca kolejne maski, które bardzo często nakładamy na siebie, często nieświadomie. Prowadzi czytelnika przez kolejne fazy samopoznawania Lotte i kilometry drogi jaką musi przejść bohaterka, aby odbudować nadwyrężone fundamenty spokoju i pewności siebie.

„Song nauczycielki” jest bardzo ciekawym obrazem ludzkich słabości i wyobrażeń o nas samych. Pokazuje, że wszystko działa bez zarzutu do momentu, aż ktoś nam uświadomi, że obraz nas samych, to tylko odbicie w krzywym zwierciadle. Takie wydarzenie może być dla niejednego potężnym ciosem, który zburzy pielęgnowany przez lata wizerunek przeznaczony dla otoczenia. Co odkryła Lotte Bøk i jak sobie z tym poradził? Dowiecie się z „Songu nauczycielki”. Polecam i czekam na kolejną powieść autorki, bo jest ciekawym głosem w świecie literatury.

Tytuł: „Song nauczycielki”
Autor: Vigdis Hjorth
Wydawnictwo Literackie
Tłumaczył: Maria Gołębiewska-Bijak
Forma książki: e-book, Legimi
Gatunek: literatura piękna