ArtRage

Końcówka roku zaskoczyła mnie lekturami, które niezwykle trafnie i zarazem wnikliwie analizują codzienność. Mam na myśli lekturę dwóch książek autorstwa Moa Herngren – Rozwód i Teściowa oraz obecnej Nigdy, nigdy, nigdy Linn Strømsborg. Szwedka i Norweżka bez zbędnych upiększeń, rozwleczonych wątków pobocznych dotykają sedna naszych codziennych scen rodzinnych. Tytuły książek Herngren dają jasną wskazówkę, z czym będziemy obcowali, jakie obszary eksplorowali. A o czym jest powieść Strømsborg? Najprościej mówiąc o wyborze bezdzietności. Czy na blisko 300 stronach można wałkować pytanie, dlaczego decydujemy się nie mieć dzieci, nadając fabule głębszy zamysł i przede wszystkim wciągając w te rozważania czytelnika? Ta powieść jest tego najlepszym przykładem.

O fabule

Bohaterka Nigdy, nigdy, nigdy jest w długoletnim związku i nie chce mieć dzieci. Scenariusz na życie niezbyt popularny, ale wcale nierzadki. Każdy, kto konfrontował taką decyzję z rodziną, zwykle spotyka się z różnego rodzaju (niewybrednymi) komentarzami i próbą skierowania na inną (jedynie właściwą) ścieżkę życia. Autorka jest głosem kobiety. Jest jej oczami, które widzą, jak zmienia się otoczenie, jej przyjaciele, najbliżsi, gdy powiększa im się rodzina. W końcu jest jej emocjami, które wyrażają inne potrzeby, pragną czegoś innego, chcą dokonać wyboru innego życia, niż tego, w którym otoczenie chciałoby ją widzieć i zamknąć.

O wrażeniach

Powieść Strømsborg to nie tylko książka o (potencjalnym) macierzyństwie. To również opowieść o relacjach, rodzinie, o naszych przodkach, którzy mają wpływ na nasz los i nasze tu i teraz. Za to my mamy wolną wolę i sami możemy kształtować naszą codzienność, na własnych zasadach.

Przyznaję, że obawiałam się zakończenia. Zastanawiałam się, w którą stronę zawędruje autorka. Na szczęście obrała właściwą drogę i wszystkie wątki odpowiednio się spięły.

W mojej ocenie ta powieść to świetna odpowiedź dla wszystkich chcących brać w swoje ręce życie innych ludzi. Autorka odważnie i szczerze podchodzi do tematu świadomej bezdzietności. Empatycznie, bez oceniania wyborów pokazuje różnorodność życiowych dróg. Odpowiada na pytanie, co naprawdę oznacza szczęście i czy można żyć pełnią życia, wybierając inną drogę niż większość.

Powieść czyta się niezwykle przyjemnie. Narracja jest osobista i spokojna, co pozwala czytelnikowi zagłębić się w myśli i emocje głównej bohaterki. To powieść kameralna, skupiająca się bardziej na codziennych chwilach i refleksjach niż na dużych wydarzeniach. Bardzo polecam!

Tytuł: Nigdy, nigdy, nigdy
Autor: Linn Strømsborg
Wydawnictwo ArtRage
Przekład: Karolina Drodowska
Forma książki: papierowa, dostępna jako e-book i audiobook
Gatunek: literatura piękna
Współpraca barterowa

Mleczarz Anny Burns wyróżniony w 2018 roku Nagrodą Bookera (to niejedyna nagroda), wydany w Polsce przez Wydawnictwo ArtRage, wzbudził wielki przypływ entuzjazmu. Czytelnicy robiący roczne podsumowania nie pomijają tego tytułu w swoich zestawieniach najlepszych książek, osobistym „topek”. To prawda, Mleczarz zamieszał w czytelniczym kotle.

O autorce i jej pisarstwie

Anna Burns urodziła się w Belfaście, w dzielnicy robotniczej i wychowała się w czasach Kłopotów – konfliktu zbrojnego w Irlandii Północnej, który mocno wpłynął na jej twórczość. W swoich powieściach operuje stylem narracji, gdzie łączy się humor, ironia i głęboki wgląd w ludzką psychikę, a także nieszablonowe podejście do czasu i przestrzeni. Poza tym ceniona jest za eksperymentalne podejście do języka i formy literackiej, co doskonale możemy odczuć, czytając Mleczarza.

Powieść wyróżnia się oryginalnym stylem, w którym brak imion postaci, a specyficzne twory językowe tworzą uniwersalny i jednocześnie osobisty obraz życia w represyjnym społeczeństwie. I w tym momencie należy docenić niezwykły przekład Agi Zano, która w moim odczuciu wzniosła tę powieść na wyżyny, a dla niektórych czytelników, na sam szczyt.

O fabule

Mleczarz to książka z pierwszoosobową narracją. To ściana tekstu, który ma mnóstwo warstw i możliwych ścieżek interpretacyjnych. Głosem powieści jest bezimienna młoda dziewczyna, nazywana średnią siostrą, która wraz z rodziną mieszka w nienazwanym mieście inspirowanym Irlandią Północną w czasie konfliktu. Dziewczyna próbuje prowadzić normalne życie w opresyjnym społeczeństwie, pełnym przemocy, podejrzeń i politycznych podziałów. Jej niecodzienna aktywność – czyta podczas chodzenia oraz uczęszcza na wieczorowe zajęcia z języka francuskiego – wzbudzają niechęć i stawiają ją w złym świetle. Kiedy dodatkowo mieszkańcy zaczynają ją widywać w towarzystwie członka organizacji paramilitarnej, który wbrew jej woli kręci się koło dziewczyny, stopień stygmatyzacji niebezpiecznie rośnie. Od tego momentu będzie musiała walczyć o swoją niezależność i wolność osobistą.

O wrażeniach

Anna Burns poprzez wprowadzenie niezwykłego stylu, w postaci nienazwanych bohaterów (jeśli występuje imię, to bardzo rzadko i w wyjątkowych sytuacjach), powtarzalności nazw i słów, tworzy nietuzinkowy klimat. Czytelnik ma poczucie panującego chaosu, społecznej paranoi, wszechobecnej podejrzliwości i zamknięcia. W tej powieści niewiele fabularnie się dzieje. Za to jej siłą jest właśnie konstrukcja i ta wielowarstwowość, którą ukrywa tematy do eksploracji. Możemy nurkować w odmęty władzy, kontroli społeczeństwa, jego podziałów, norm społecznych, czy przemocy.

Mleczarz jest wymagającą lekturą. Może być łatwiejsza w odbiorze, kiedy prześlizgniemy się po tekście. Jeśli spróbujemy poczuć pisarstwo Burns, to otworzą się drzwi do kolejnych ścieżek interpretacyjnych. Niezwykle ciekawa formalnie powieść, cudownie przetłumaczona. Warta najwyższej uwagi.

Tytuł: Mleczarz
Autor: Anna Burns
Wydawnictwo ArtRage
Przekład: Aga Zano
Forma książki: papierowa, dostępna jako e-book i audiobook
Gatunek: literatura piękna
Współpraca barterowa

Nie uwierzycie, co najbardziej spodobało mi się w Chwili wolności Jensa Bjørneboe. Niepewność, o czym będzie pisał autor w kolejnych odsłonach trylogii. Tak, ten tytuł to pierwsza część, otwarcie. W którą stronę pokieruje czytelnika autor? Czy nadal będzie kolekcjonował straszne wydarzenia z historii, gdzie niedźwiadki (czyli ludzie) wybebeszyły swoje najgorsze oblicze? Czy kolejne tomy będą nawiązywały do Chwili wolności, a jeśli tak, to w jakim stopniu?

Zaostrzył mi się apetyt na prozę norweskiego pisarza. Karolina Drozdowska, tłumaczka jego dzieł, od lat z nim związana (o czym pisze w posłowiu), uznaje tę powieść za niełatwą w przekładzie – „[Jens Bjørneboe] pisze bardzo poetyckim, »arystokratycznym« językiem, który nawet dla współczesnych mu czytelników był momentami archaiczny”. Po lekturze książki uważam, że przekład jest niezwykle przyjazny, dzięki czemu powieść dobrze się czyta, bez trudności. Inaczej jest w warstwie emocjonalnej i poznawczej.

O fabule

Anonimowy narrator, mężczyzna mający za sobą wieloletnią karierę jako woźny sądowy, dokumentuje historię ludzkości poprzez zbieranie dowodów bestialstwa, przemocy i niesprawiedliwości, które przenikają dzieje świata. W formie osobistych zapisków i wspomnień archiwista prowadzi czytelnika przez mroczne epizody historii, od czasów starożytnych do współczesności. Jego rozważania, podejmowane tematy, są drogowskazami do odkrywania nie tylko zła świata, ale również refleksji na temat kondycji człowieka i jego roli w moralnie zepsutej rzeczywistości.

O wrażeniach

Chwila wolności jawi się jako hybryda łącząca elementy literatury eseistycznej i filozoficznej. Karolina Drozdowska w posłowiu wskazała na autobiograficzne wątki i elementy z życia Bjørneboe. Samobójcza śmierć zakończyła życie przepełnione walką z depresją, poczuciem wyobcowania i zmaganiami z trudnymi pytaniami, które stawiał w swojej literaturze. W Chwili wolności można poczuć ducha jego filozoficznych rozważań.

Przyznaję, że czas z dziełem norweskiego pisarza był ciekawym doświadczeniem. Tę prozę można sobie dozować, można się nad nią pochylać, można z nią dyskutować. Ciekawa jestem dalszej część trylogii, chociaż już teraz wiem, że nie będzie to lektura łatwa w konsumpcji.

Tytuł: Chwila wolności. Manuskrypt z Heiligenbergu
Autor: Jens Bjørneboe
Wydawnictwo ArRage
Przekład: Karolina Drozdowska
Forma książki: papierowa, dostępna jako e-book
Gatunek: literatura piękna
Seria: Historia bestialstwa (1)
Współpraca barterowa

Napisać, że proza Jona Fossego, ubiegłorocznego laureata literackiej Nagrody Nobla, jest wyjątkowa, to jak nic nie napisać. Nie będę ukrywała, że obawiałam się tej literatury. Zastanawiałam się, czy się w niej odnajdę, czy poziom, na który została wywindowana, jest dla mnie osiągalny. Czekała chwilę na mojej półce, ale w końcu odważyłam się i … odnalazłam inne literackie uniwersum. Proza bez kropek, bez dużych liter, czy inne zabiegi stylistyczne nie są mi obce. Faktem jest, że nie potrzebowałam ani minuty, żeby poczuć ten styl i oddać się lekturze Drugiego imienia, pierwszej części trylogii pt. Septologia. Fosse nie potrzebował wynalezienia innej formy przekazu. On stworzył powieść, z jej fabułą, postaciami i całą nieodzowną otoczką, które przyciągają czytelnika, wikłają go w treść i związują na czas spędzony z lekturą, zostawiając po sobie ślad jeszcze po wybrzmieniu ostatniego słowa. Cieszę się niezmiernie, że czeka na mnie kolejna część, a w planach wydawniczych jest trzecia, zamykająca (?) tę historię.

O fabule

Fosse opowiada historię Asle, starszego artysty malarza żyjącego w małej nadmorskiej miejscowości w Norwegii. Jest wdowcem, który pogrąża się w samotnych rozważaniach na temat swojej przeszłości, twórczości, straty ukochanej żony i wiary. Czytelnik może czuć się skonfundowany, gdyż w książce pojawia się także postać drugiego Asle — sobowtóra, alternatywnej wersji głównego bohatera, prowadzącego inne życie, doświadczonego przez los. Asle dzieli swój czas między malowanie a rozmyślania nad sensem życia i wiarą. Do swojego świata zaprasza swojego sąsiada Åsleika, który jest ostoją i zakotwiczeniem w codzienności, chociaż ulega słabościom i chaosowi egzystencji.

O wrażeniach

Autor zabiera czytelnika w wiele ciekawych obszarów, w których możemy prowadzić rozważania na tematy tożsamości, wiary, samotności, relacji międzyludzkich, sztuki i twórczości.

Trylogia określana jest jako opus magnum norweskiego pisarza. To mój pierwszy kontakt z jego twórczością, więc i stylem. Długie, transowe zdania są jak strumień świadomości, w których rytm i powtórzenia odgrywają kluczową rolę. Proza Fossego jest minimalistyczna, ale pełna emocjonalnej i duchowej głębi.

Tę część zapamiętam jako dzieło, które wyróżnia się pod względem formalnym, jak i fabularnym. Niezwykle ciekawa jestem kolejnej. Czy nadal będzie głęboko kontemplacyjnie? Czy ponownie autor zachęci do prowadzenia refleksji nad życiem? Zacieram ręce!

Tytuł: Drugie imię
Autor: Jon Fosse
Wydawnictwo ArtRage
Przekład: Iwona Zimnicka
Forma książki: papierowa, dostępna jako e-book
Gatunek: literatura piękna
Seria: Septologia (1-2)

„Wybuchowy debiut najmłodszego w historii laureata prestiżowej Nagrody Księgarzy Norweskich*”.

Trzeba przyznać, że debiutancka powieść dwudziestojednoletniego autora o chorwackich korzeniach jest mocna, żywa, prawdziwa, napisana bez skrępowania, wyzwolona. Krótkie rozdziały obrazujące wypływ myśli (czasami to wyrzut, wystrzał, palba słów), skrawki życia, ważne, znaczące i trudne momenty, napisane językiem młodzieżowym, doskonale oddają funkcjonowanie w dużym mieście.

tracę sam siebie, z każdym mijającym dniem znikam jak piasek przesypujący się przez palce

O fabule

Bohaterami Jak byliśmy młodsi jest grupa przyjaciół. To jeszcze dzieciaki, szesnastolatkowie, którzy już za dużo doświadczyli, za dużo widzieli, zbyt wiele dźwigają na swoich barkach. Pogubieni w swoim mieście (Oslo), które wciąga w ciemne uliczki, parki, niebezpieczne rejony, oddają się we władanie używek i narkotyków. Ich codzienność funkcjonuje w rytmie buntu, pogardy dla systemu opieki społecznej wyciągającej pomocną dłoń. Robią, co chcą i kiedy chcą, żyjąc według zasad hedonizmu. Zagubieni dają wyraz tęsknocie za normalnością, obecnością bliskości, czułości, miłości.

niektórych rzeczy się nie mówi nikomu, na przykład takich że mimo że chłopaki chcą być jak ty a dziewczyny na ciebie lecą, to się zdarza, że wieszasz największy ręcznik na lustrze na drzwiach szafy bo najchętniej to byś obił ryj tego typa, który na ciebie patrzy

O wrażeniach

W tej powieści spina się wszystko. Surowy styl, granie na własnych językowych zasadach, ze slangiem, którym posługują się młodzi bohaterowie, ostry, wulgarny język z treścią, przez którą przebija się tęsknota za normalnym życiem w mieście, skupiającym wielokulturowość jej mieszkańców.

kiedy nastaje wieczór i noc a impreza i facetime’y się kończą i wszyscy idą spać oprócz mnie bo nie mogę zasnąć i schodzi mi faza, wtedy pamiętam, że jestem zupełnie sam/

Czytając Jak byliśmy młodsi miałam przed oczami film, w którym obrazy działają na wyobraźnię, wzbudzają niepokój, niepewność jutra bohaterów, ich życiową nonszalancję oraz podskórny strach o siebie, bliskich, przyjaciół. Na zimno, bez emocji z narkotykowym odurzeniem.

mówisz mi że już nie chcesz żyć, a ja ci odpowiadam że będzie lepiej zawsze będzie lepiej, i pewnego dnia wspomnisz moje słowa szczęśliwy że nie spierdoliłeś z ringu

Świetny debiut! Ożywczy, nowoczesny, z powiewem młodości, prawdziwy. Nie spodziewałam się, że tak mi przypadnie do gustu, że odnajdę się w przeżyciach młodych ludzi, którzy próbują ogarnąć swoje życie i sprostać społecznym wymaganiom.

Za wspaniały przekład biję brawa Karolinie Drozdowskiej.

*Norweska nagroda literacka przyznawana jest co roku przez Stowarzyszenie Norweskich Księgarzy. Nagroda została ustanowiona w 1948 roku, a jej głównym celem jest promowanie literatury norweskiej oraz wspieranie rodzimych autorów. Uważana jest za znaczące wyróżnienie w norweskim środowisku literackim i postrzegana jako wyraz uznania dla książek, które mają potencjał, by na trwałe zagościć na półkach czytelników. Jej laureatami byli m.in. Helga Flatland za Współczesną rodzinę, Vigdis Hjorth za Spadek, Mają Lunde za Historię pszczół, Roy Jacobsen za Cudowne dzieci, Anne B. Ragde za Raki pustelniki, czy Jo Nesbø za Pierwszy śnieg i Czerwone gardło.

Tytuł: Jak byliśmy młodsi
Autor: Oliver Lovrenski
Wydawnictwo ArtRage
Przekład: Karolina Drozdowska
Forma książki: papierowa, dostępna jako e-book
Gatunek: literatura piękna
Współpraca barterowa

Wydawnictwo ArtRage postanowiło poszerzać horyzonty polskich czytelników, otwierając drzwi do świata literatury Azji Zachodniej i Centralnej oraz Afryki Północnej. Tym sposobem wystartowało z nową serią o nazwie Rahla („składany, często bogato zdobiony pulpit pod najbardziej wartościowe księgi).

Ciała niebieskie to nagrodzona Międzynarodową Nagrodą Bookera powieść omańskiej pisarki i wykładowczyni literatury arabskiej, a zarazem pierwszej arabskojęzycznej laureatki tej nagrody. Już samo wydanie wzbudza zachwyt. Za projekt okładki odpowiadają Adam Walas i Sabina Twardowska. A za projektem typograficznym całej serii stoi Mimi Wasilewska. Już teraz jestem niezmiernie ciekawa kolejnych powieści i ich wydania.

Okładka powieści kojarzy mi się z egzotyczną mozaiką, wzbogaconą o elementy charakterystyczne dla świata arabskiego oraz te nawiązujące do fabuły.

Kilka słów o fabule

Powieść Jokhy Alharthi to z jednej strony saga rodzinna, a z drugiej wielogłos jej bohaterów. Akcja toczy się w Omanie i opowiada o losach trzech sióstr: Majji, Asmy i Chauli, a także ich rodzin, w kontekście i na tle przemian społecznych i kulturowych zachodzących w kraju. Autorka przybliżając nam postaci bohaterek i bohaterów Ciał niebieskich, ich codzienności, eksploruje szereg tematów, skupiając się na miłości, małżeństwie, tradycji, tożsamości i zmieniających się relacji między mężczyznami a kobietami w społeczeństwie omańskim. Przedstawia złożoną mozaikę relacji rodzinnych i społecznych, na tle przejścia Omanu od tradycyjnych struktur społecznych, w których istniało jeszcze niewolnictwo, do nowoczesnego państwa.

W latach czterdziestych idea kształcenia Ormianczykow budziła strach w miejscowych władzach. Jeden z wysokich urzędników powiedział swojemu angielskiemu partnerowi: „Wykształcimy ich, tak jak wy wykształciliście Indusów, a potem się przeciwko wam zbuntowali i wkrótce was przepędzą”.

Alharthi pokazuje, jak przeszłość – zwłaszcza kolonialna i niewolnicza historia Omanu – wpływa na życie współczesnych bohaterów.

Nikt nigdy nie podniósł ręki na mnie ani na moją matkę, ani na moje siostry, a ten sukinsyn bije moją córkę? Co za skandal, jaki wstyd przed ludźmi.

Autorka doskonale zderza tradycję z nowoczesnością, nie próbując osądzać, czy gloryfikować. Uwypukla kulturowe konteksty, tworząc pełen obraz państwa i jego mieszkańców w okresie zachodzących zmian.

Poiła Zarifę cuchnącym zgęstniałym olejem, woda zmieszana z ziemią z grobu, woda z ziemią z opuszczonego meczetu. Kazała pić napar z liści lotosu i miód, nad którym sędzia Jusuf wyrecytował sutry Koranu. W końcu obróciła ją, głową na dół i nogami do góry.

Słowem podsumowania

Ciała niebieskie łączą intymne historie rodzinne z szerszymi problemami społecznymi, takimi jak rola kobiet, echa niewolnictwa i zmiany w społeczeństwie omańskim. Akcja powieści przeskakuje od jednego bohatera do drugiego, miesza teraźniejszość z przeszłością, wije się pomiędzy historią a współczesnością. Rozumienie tych wszystkich narracyjnych zabiegów nie sprawia żadnych problemów, a poszczególne części historii układają się w egzotyczną, piękną, trudną, bolesną, zaskakującą (dla nas, osób z innego obszaru kulturowego) całość.

Chłonęłam tę powieść. Przenosiłam się mentalnie do nieznanego mi świata i regionu, poznając historie jego mieszkańców. Świetny start nowej serii!

Tytuł: Ciała niebieskie
Autor: Jokha Alharthi
Wydawnictwo ArtRage
Przekład: Hanna Jankowska
Forma książki: papierowa, dostępna jako e-book i audiobook
Gatunek: literatura piękna
Seria Rahla
Współpraca barterowa

Słowem wstępu

Seria Cymelia Wydawnictwa ArtRage jest wyjątkowa, to trzeba przyznać (cymelia albo cimelia: zbiory lub obiekty o szczególnej wartości, odpowiednio chronione i przechowywane). Jak na serię o takiej nazwie przystało, ma swoją piękną oprawę. Za projekty okładek odpowiada Łukasz Piskorek, a projekty typograficzne robi Mimi Wasilewska.

49 idzie pod młotek Thomas Pynchon napisał w 1965 roku, a pierwsze polskie tłumaczenie powstało 39 lat temu. Autorem przekładu był i jest Piotr Siemion. Obecne wznowienie powieści zostało przeglądnięte i uzupełnione.

Po lekturze „pynchona” utwierdzam się w przekonaniu, że postmodernizm nie jest mi najbliższy. Wyciąga do mnie rękę, chce zadzierzgnąć przyjaźń, ale nie potrafię nadawać na tych samych falach. Zdecyduje się na pozostanie na stopie kumplowskiej i kontaktach od czasu do czasu.

Moje myśli podczas czytania kotłowały się niczym nitki i sznurki z okładki Łukasza Piskorka (dobra robota!).

Podejmowane przez główną bohaterkę Edypę Maas kroki, jej „łapanie króliczka” i wpadanie co rusz do innej norki wydarzeń, prowadziły do próby racjonalizowania działań i układania fabuły w logiczną całość za wszelką cenę.

Kilka słów o fabule

Edypa dostaje niespodziewane zadanie. Po śmierci kochanka, potentata na rynku nieruchomości, staje się wykonawczynią jego testamentu. Po drodze odkrywa tajemniczą organizację. Próba dojścia do prawdy wciąga ją w sieć spisków i surrealistycznych zagadek i symboli. Konspiracja, paranoja, dezinformacja, informacyjny chaos będą ją oplatały i sprawiały, że zacznie wątpić w swoje postrzeganie świata.

Kilka słów o wrażeniach

Mój sposób odbierania literatury nie jest do końca gotowy/zdolny na taką dawkę fabularnych fikołków. Jednak, pomimo mojego niedostosowania i po przeczytaniu niezwykle ciekawego posłowia Piotra Siemiona uważam, że powieść Pynchona jest niezwykła. To, czego ja nie potrafiłam złapać (ten króliczek cały czas mi uciekał), wytłumaczył mi tłumacz. Warto zwrócić uwagę, że powieść powstała lata temu, a czytając ją w 2024 roku, nie uważamy, że jest anachronizmem.

Czy oddzielenie prawdy od iluzji jest proste? Dezinformacyjny szum i wciskanie nieprawdy nie są nam obce. W wielu aspektach absurdalność świata Pynchona możemy znaleźć na własnym podwórku.

Warto sięgnąć po 49 idzie pod młotek, chociaż to powieść trudna do jednoznacznej interpretacji.

PS Niezwykle ciekawe było zmaganie się tłumacza z pierwszym przekładem. Piotr Siemion napisał o tym w posłowiu. Chapeau bas!

Tytuł: 49 idzie pod młotek
Autor: Thomas Pynchon
Wydawnictwo ArtRage
Przekład: Piotr Siemion
Forma książki: papierowa, dostępna jako e-book
Gatunek: literatura piękna
Seria Cymelia
Współpraca barterowa