W maju poznaliśmy zwycięzcę 11. edycji nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego, zwanego „cesarzem reportażu”. Tytuł ten przypadł Katarzynie Kobylarczyk za powieść „Strup. Hiszpania rozdrapuje rany”. Tegoroczna edycja z pewnością na długo zapadnie w pamięć z uwagi na fakt, iż ze względów epidemiologicznych nie było gali w Teatrze Dramatycznym. O tym, kto zwyciężył, dowiedzieliśmy się z transmisji internetowej.
O nagrodzie
W 2010 roku Rada Miasta Stołecznego Warszawy ustanowiła Nagrodę im. Ryszarda Kapuścińskiego. Promuje ona i wyróżniania najbardziej wartościowe reportaże, które „podejmują ważne problemy współczesności, zmuszają do refleksji, pogłębiają wiedzę o świecie innych kultur. Jej celem jest uhonorowanie mieszkającego przez ponad 60 lat w Warszawie Ryszarda Kapuścińskiego, wybitnego reportera, dziennikarza, publicysty i poety, najczęściej – obok Stanisława Lema – tłumaczonego polskiego autora”.
Współorganizatorem Nagrody jest redakcja „Gazety Wyborczej”, a patronem honorowym Nagrody jest Pani Alicja Kapuścińska.
Nominowani 11. edycji
Jury Nagrody im. Ryszarda Kapuścińskiego w składzie:
Piotr Mitzner (przewodniczący),
William R. Brand,
Julia Fiedorczuk,
Abel A. Murcia Soriano,
Katarzyna Surmiak-Domańska
oraz Bożena Dudko (sekretarz)
wyłoniło 10 najlepszych reportaży 2019 roku.
Były to:
1. Alberto Arce, „Telefon obwieszcza śmierć. Zapiski korespondenta w Hondurasie”, z hiszpańskiego przeł. Jerzy Wołk-Łaniewski, Wydawnictwo Post Factum Sonia Draga, Katowice 2019;
2. Lars Berge, „Dobry wilk. Tragedia w szwedzkim zoo”, ze szwedzkiego przeł. Irena Kowadło-Przedmojska, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019;
3. Kate Brown, „Czarnobyl. Instrukcje przetrwania”, z angielskiego przeł. Tomasz S. Gałązka, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019;
4. Artem Czech, „Punkt zerowy”, z ukraińskiego przeł. Marek S. Zadura, Wydawnictwo Warsztaty Kultury, Lublin 2019;
5. Joanna Gierak-Onoszko, „27 śmierci Toby’ego Obeda”, Wydawnictwo Dowody na Istnienie, Warszawa 2019;
6. Katarzyna Kobylarczyk, „Strup. Hiszpania rozdrapuje rany”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019;
7. Óscar Martinez, „Bestia. O ludziach, którzy nikogo nie obchodzą”, z hiszpańskiego przeł. Tomasz Pindel, Wydawnictwo Post Factum Sonia Draga, Katowice 2019;
8. Marta Mazuś, „Historie dziwnych samotności”, Wydawnictwo Wielka Litera, Warszawa 2019;
9. Agnieszka Pajączkowska, „Wędrowny Zakład Fotograficzny”, Wydawnictwo Czarne, Wołowiec 2019;
10. Paweł Piotr Reszka, „Płuczki. Poszukiwacze żydowskiego złota”, Wydawnictwo Agora, Warszawa 2019.
Finaliści 11. edycji
W finale Nagrody znalazły się:
1. Lars Berge, „Dobry wilk. Tragedia w szwedzkim zoo”;
2. Artem Czech, „Punkt zerowy”;
3. Joanna Gierak-Onoszko, „27 śmierci Toby’ego Obeda”;
4. Katarzyna Kobylarczyk, „Strup. Hiszpania rozdrapuje rany”;
5. Óscar Martinez, „Bestia. O ludziach, którzy nikogo nie obchodzą”.
„Cesarz”
Szum wokół nagrody i samo wydarzenie skłoniło mnie do refleksji, że nie przeczytałam żadnego reportażu autorstwa Ryszarda Kapuścińskiego i pora to zmienić. Gdy zmniejszenie reżimu sanitarnego otworzyło biblioteki, wypożyczyłam „Cesarza”. Dlaczego akurat ten tytuł mistrza? Do podjęcia takiego wyboru skłonił mnie wpis Rafała Hetmana „Jak czytać Kapuścińskiego? Poradnik dla każdego„. Stwierdziłam, że zacznę z wysokiego C.
To powieść, reportaż o ostatnim cesarzu Etiopii Hajle Sellasje, zmarłym w 1975 roku opowiedziany oczami ludzi z jego otoczenia.
Mimo że lud traktował w dobrej wierze tron, jako symbol jedności, Hajle Sellasje I wykorzystał autorytet, godność i honor tronu dla swoich celów osobistych. W rezultacie kraj znalazł się w stanie biedy i upadku.
Bardzo podobała mi się konstrukcja powieści. Ryszard Kapuściński mówi głosami osób z najbliższego otoczenia „króla królów”. A są to poddani, którzy pełnili bardzo osobliwe funkcje na dworze, na przykład woreczkowy, czy też mężczyzna odpowiedzialny za obsługę podnóżka. Nawet nie przyszłoby mi do głowy, że niemal za każą czynność, która działa się wokół władcy, odpowiedzialny był inny człowiek.
Oprócz wypowiedzi mężczyzn, których imion nie znamy (autor posługuje się tylko inicjałami), część powieści to wypowiedzi samego autora, który stawia się w roli komentatora wydarzeń i przedstawia kulisy panowania Hajle Sellasje.
Biorąc pod uwagę fakt, że Ryszard Kapuściński „Cesarzem” „rozpoczął karierę międzynarodową i nadał reportażowi wymiar literacki”, powieść ta nie wywarła na mnie takiego wrażenia jak się spodziewałam. Nie jestem znawcą szkoły reportażu i kanonów tego gatunku. To emocje są moim papierkiem lakmusowym w czasie lektury książki. Niestety tych mi podczas czytania zabrakło. Nie oznacza to, że do książek Ryszarda Kapuścińskiego nie wrócę.
Tytuł: „Cesarz”
Autor: Ryszard Kapuściński
Wydawnictwo Czytelnik
Forma książki: papierowa, niedostępna w formie e-booka
Gatunek: reportaż